Omarm risico’s in plaats van ze proberen te managen

Voorbereid zijn op risico’s

Remco Coppoolse is eerlijk gezegd niet zo'n fan van de term risicomanagement. Volgens de onderwijsvernieuwer impliceert dat te veel dat je elk risico aan de voorkant kunt organiseren. “Het is logisch dat organisaties hun best doen om risico’s zoveel mogelijk in te kaderen,” aldus Coppoolse. “Ze verkiezen subjectieve zekerheid boven objectieve onzekerheid. Het maken van SWOT-analyses of verkennen van bedreigingen is natuurlijk altijd zinnig. Maar tegelijkertijd moet je als professional begrijpen dat je onmogelijk risico’s, verstoringen of onverwachte veranderingen kunt voorspellen, of op tijd voor kunt zijn.”

Vergroot je situationele bewustzijn

Om als professional toch goed voorbereid te zijn op risico’s, moet je volgens Coppoolse je situationele bewustzijn vergroten. Zo kan je beter handelen als er plotseling toch iets onverwachts gebeurt. “Aandacht voor het vergroten van het situationele bewustzijn is minstens zo waardevol als tijd en energie stoppen in een analyse of draaiboek,” vertelt Coppoolse. “Die term komt uit de wereld van gevechtspiloten; die worden niet alleen uitvoerig ingelicht over hun missie, maar hebben ook de vaardigheid ontwikkeld om de juiste beslissingen te nemen als er iets onverwachts gebeurt. Ze blijven in stressvolle en onzekere situaties kalm en bewust van hun omgeving, zonder over te geven aan reflexen. Ze zijn in staat om een andere keuze te maken dan de geplande mocht de situatie daarom vragen. Vanzelfsprekend gaat het binnen organisaties niet om leven en dood, maar als professional heb je zeker wel te maken met verstoringen die zeer grote financiële of maatschappelijke impact kunnen hebben.”

Reflecteer op je reflexen

Coppoolse legt uit dat je het situationele bewustzijn ontwikkelt door achteraf te reflecteren op de reflexmatige handelingen en keuzes die je maakte in een onverwachte, stressvolle situatie. “Als de alarmbellen gaan rinkelen volgt vaak spanning en een reflexmatige handeling die niet altijd de beste oplossing is. Door te onderzoeken wat de oorzaak was waarom je op een bepaalde manier reageerde en wat toen je reflexen waren, leer je jezelf aan bij de volgende onverwachte verstoring met meer afstand naar het probleem te kijken en rustig te blijven. Zo kun je alternatieve reacties overwegen.”

Coppoolse noemt het voorbeeld van een collega die verantwoordelijk was voor de uitvoering van een zeer belangrijk project binnen zijn organisatie, dat keer op keer werd opgehouden omdat afspraken met stakeholders niet werden nagekomen. “Hij had het gevoel dat niemand binnen zijn werkgroep de ernst van de situatie inzag en wilde meewerken om het probleem op te lossen. Hij escaleerde de zaak meteen bij zijn manager, en was overtuigd dat het project mislukt was: hij kon namelijk onmogelijk alles zelf doen. Nadat hij achteraf op het voorval de tijd nam om zijn stappen te herhalen en daarop te reflecteren, bleek dat het niet lag aan de niet nagekomen afspraken of motivatie binnen zijn werkgroep, maar aan een vroegere burn-out en een vergelijkbare ervaring uit zijn verleden. Direct escaleren was maar één van de opties: hij zou ook eerst het gesprek kunnen aangaan binnen zijn werkgroep, de taken anders verdelen of een andere aanpak kiezen. Die inzichten hebben invloed op de manier hoe hij handelt in een volgende situatie waarin hij geen controle heeft. Hij neemt een stap terug, bekijkt zijn opties en maakt afweging wat op dat moment het meeste oplevert.”

Zoek het risico op

Met een groter situationeel bewustzijn wordt de drempel om risico’s te nemen kleiner, waardoor je als professional automatisch meer open staat voor innovatie. “Innovatief denken gaat altijd samen met risico’s. Het opzoeken van het onzekere en het omarmen van het onbekende is onlosmakelijk verbonden met innovatie. Juist waar het schuurt, wringt of ingewikkeld wordt, zijn de plekken waar het gebeurt. Je moet de juiste balans vinden tussen die onzekerheid en voorzichtigheid.”

Maar innoveren doe je natuurlijk niet alleen – je bent altijd afhankelijk van de dynamiek tussen betrokkenen. En ook daar is volgens Coppoolse weer een belangrijke rol weggelegd voor situationeel bewustzijn. “Vanuit de veranderkunde leren we dat je bewust moet zijn met welk verandervraagstuk je te maken hebt, en welke strategie daarbij past. Niet ieder vraagstuk vraagt om een projectmatige aanpak: soms heb je juist agile of een heel andere werkmethode nodig. Hetzelfde geldt voor de strategie en wat je rol is als veranderaar. Welke bagage heb je, en wat zijn je overtuigingen en waardes? Pas als je daar heel goed bewust van bent, kan je het dialoog opzoeken met beslissingmakers. Je herkent je bondgenoten, coalitiepartners, critical friends en tegenstanders sneller. Ook kun je veranderposities en ideeën effectiever beargumenteren en (op tijd) bijstellen als dat nodig is. Met andere woorden: durf de veiligheid van modellen, draaiboeken en analyses soms wat meer los te laten, en sta vaker stil wat er om je heen gebeurt.”

Wil je externe en interne bedrijfsrisico's beter leren herkennen en kansen zien in het onbekende in plaats van tegenslagen? Tijdens de mastermodule Risicomanagement in verandering vergroot je jouw risk appetite, en kan je beter inschatten hoeveel risico je organisatie kan nemen in een wereld die onvoorspelbaar is.

BEKIJK DE MASTERMODULE