Leiderschap voor de 21e eeuw is paradoxaal
- Rubriek
- Artikel
- Datum
- 28 maart 2018
- 2 minuten leestijd
Leiders bevinden zich continu in het spanningsveld tussen polen. Centraliseren of decentraliseren? Organisch veranderen of mechanisch? Ziel of zakelijkheid? Korte termijn of lange termijn? Kwaliteit of lage kosten? De vraag is wat de juiste keuze is. Of beter nog, of het überhaupt nodig is om te kiezen. Ik ging erover in gesprek met Lennette Schuijt, organisatiekundige, auteur en docent.
Behoefte aan duidelijkheid
Leiders maken graag een ‘eenduidige keuze’, want dat geeft duidelijkheid en houvast. Op korte termijn lijkt dat de beste aanpak. Naar verloop van tijd switcht een organisatie vaak helemaal naar de andere kant. Een pendelbeweging tussen extremen. Toekomstgericht is die manier van werken niet. Paradoxaal leiderschap wordt gekenmerkt door een andere benadering. Die gaat juist over het overstijgen van tegendelen.
21ste eeuw vraagt om integraal beleid
Lennette’s holistische benadering past binnen dat gedachtengoed: “Ik zie mens en kosmos als nonduaal, als een integraal organisme. Er is licht en donker, maar die zijn niet absoluut gescheiden. Ze sluiten elkaar niet uit. Yin-yang symboliseren dat. Een duale mindset past bij de oude industriële samenleving. Echter, het is volstrekt ontoereikend om de complexiteit van de vraagstukken van de 21ste eeuw te begrijpen. Tot duurzame oplossingen kom je in ieder geval niet.”
Centraal en decentraal in één
Lenette ziet dat het voor organisaties lastig is om centraliserende krachten te verbinden met decentrale krachten. Zonde. Juist een heldere missie en visie kunnen het centrale, sturende element zijn. Dat maakt loslaten en zelfsturing mogelijk. Zo gaan centraal en decentraal hand in hand.
Ook worden, bij het bepalen van de nieuwe strategie, verleden en heden te veel als elkaar uitsluitend gezien. Consultants die denken in termen van disruptie, zeggen dan tegen de CEO: “Kijk niet naar het nu, maar ga alleen uit van wat je echt wilt, bepaal je ideale toekomst.” Daarna wordt een plan van A naar B gemaakt en gaat men over tot implementatie. “In de meeste gevallen werkt zo’n eenzijdige en gespleten manier van denken als een boemerang”, aldus Lenette Schuijt. "Het is juist krachtig om A aan te vullen met B. Een organische, co-creatieve aanpak trekt de lijn vanuit het verleden vloeiend door."
En-en-denken
Paradoxaal leiderschap gaat niet over het sluiten van vage compromissen waarbij geen enkele partij echt tevreden is. Het is de kunst van het verbinden en combineren; en-en-denken. Dat leidt tot effectieve en duurzame oplossingen van managementvraagstukken. En-en-denken heeft de toekomst, daar is Lenette Schuijt van overtuigd.
Oefening baart kunst
De duidelijkheid van de klassieke, Tayloriaanse aanpak maakt dat veel opdrachtgevers het aantrekkelijk vinden. “Een paradoxale boodschap zoals groter worden door met kleinere eenheden te gaan werken of kracht door kwetsbaarheid is moeilijker te verkopen”, weet Lenette. “Paradoxaliteit in de communicatie veroorzaakt in het menselijk brein verwarring en er is oefening nodig om dit te voorkomen.”
In de Masterclass Paradoxaal leiderschap van Schouten & Nelissen leert Lenette de deelnemers polarisatie te voorkomen, door spanningsvelden te verkennen en te zien hoe schijnbaar tegengestelde krachten met elkaar kunnen worden verbonden.
